امروزه به مجموعه ی این بیماری ها Prion Diseasesگفته می شود و اینک مشخص شده است که عامل این بیماری ها یک ویروس نیست، زیرا خصوصیات یک Nucleic Acidرا ندارد، یعنی به گرما، تشعشع یونیزه و اشعه ی ماورای بنفش مقاوم است؛ عواملی که موجب تخریب ویروس ها می شوند. در واقع پریون یک ملکول پروتئین است و وجه تسمیه اش هم از دو کلمه ی Proteinو Infectionگرفته شده، یعنی عامل عفونت زایی که از یک زنجیره ی پروتئینی تشکیل شده است.
در انسان پروتئین پریون(PrP) در یک ژن به نامPRNP در بازوی کوتاه کروموزم 20 مشخص می شود. این پروتئین شامل دو ایزوفرم نرمال سلولی((prPc و نوع(PrPsc) Scrapie است که این دومی در بیماری های پریون انسان و حیوان یافت می شود. نوع اول یک پروتئین داخل سلولی است که عملکرد بیولوژیک نرمال آن نامشخص است، در حالی که نوع دوم به دو شکل داخل سلولی و خارج سلولی در فیلامان ها و پلاک های آمیلویید یافت می شود.همین گونه که در ابتدا گفته شد، بیماری های پریون در حیوانات شامل Serapieدر گوسفند، BSEدر گاو و نیز چند بیماری دیگر است. Scrapieبرای اولین بار در سال 1930 به عنوان یک بیماری عفونی قابل انتقال در گوسفند شناخته شد و از این نظر قدیمی ترین بیماری پریون است که بشر بدان پی برده است. در دهه ی گذشته بروز اپیدمی BSE" یا جنون گاویMad Cow Disease "در انگلیسی، موجب نگرانی مقامات بهداشتی اروپا و آمریکا شد. ایجاد این اپیدمی به دلیل تغذیه ی گاوهای این کشور از بقایای کشتار حیوانات آلوده بود و مشابه این بیماری(Feline SE) در گربه های خانگی وگربه سانان باغ وحش نیز دیده شد و بدتر از همه این که این بیماری به صورت Atyaical( یاCJD “New Variant”) به نوجوانان انگلیسی و فرانسوی آلوده شده به عامل BSE هم سرایت کرد.
بیماری های پریون در انسان به سه صورت اسپورادیک، عفونی و ژنتیک دیده می شوند. درCJD 90-80 درصد موارد را ابتلای اسپورادیک تشکیل می دهد و اشکال ایاتروژنیک و فامیلیال ( اتوزومال غالب) هر کدام10-5 درصدمواردCJD را شامل می شوند. GSSوFFI هم ابتلای ژنتیک دارند و نادر هستند.(جدول 1).
جدول 1ـ شیوع نسبی بیماری های پریون
Syndrome Number of patients
Creutzfeldt-Jakob disease 278
Sporadic 234
Familial 36
Latrogenic 8
Kuru 18
Gerstmann-Straussler-Scheinker syndrome 2
CJDاسپورادیک مانند یک بیماری عفونی معمولی قابل سرایت نیست، زیرا عامل آن قدرت عفونت زایی( Infectivity) کمی دارد. کسانی که سابقه ی ترومای سر و گردن دارند و پرسنل پزشکی، به دلیل افزایش تماس با عامل بیماری زا، در معرض خطر بیشتری هستند. CJDبه وسیله الکترودهای سوزنی آلوده و قرنیه های پیوندی از افراد آلوده قابل سرایت است و اشکال ایاتروژنیک همچنین به وسیله ی گرافت هایDura Matter و تزریق هورمون رشد(GH) نیز اتفاق می افتد. در بررسی های آزمایشگاهی دیده شده است که تمامی این بیماری ها قابلیت انتقال به شامپانزاه و نوعی خوک دارند؛ از این نظر این بیماری ها عفونی هستند. همچنین موتاسیون در ژن PRNPایجاد اشکال ارثی می کند، بنابراین بیماری های فوق، هم ارثی و هم قابل انتقال( عفونی) هستند.
KURU
این بیماری کشنده و پیش رونده منحصراً در کشور گینه نو دیده می شود وتظاهر آن به صورت Incoordination of Gait، آتاکسی شدیدتنه و اندام ها و حرکات غیر ارادی مانند میوکلونی و کره و در نهایت دمانس است و بیمار در عرض 4 تا 24 ماه فوت می کند. Cannibalism( خوردن مغز مرد متوفی توسط همسر) نحوه ی اصلی انتقال این بیماری بود که در حدود سال 1950 منسوخ شد. این بیماری امروزه نادر است و بر خلاف گذشته که کودکان، نوجوانان و زنان جوان را مبتلا می کرد، در حال حاضر به ندرت و در افراد پیر( از هر دو جنس) دیده می شود.
پاتولوژی کورو به صورت کاهش نرونی وسیع و پیدایش واکوئول و پلاک های آمیلویید با محتوی پروتئین غیر نرمال پریون(PrP)،که پلاک های کورو نامیده می شود، در سراسر بافت مغزی است، که البته بیشترین ضایعه در مخچه دیده می شود. کورو اولین بیماری پریون شناخته شده در انسان بود و از نظر پاتولوژی و کلینیکی شباهت زیادی بین این بیماری وScrapie در گوسفند وجود دارد.
CJD
CJDیک بیماری پیش رونده ی کورتکس Basal Gangliaو نخاع است که در میانسالی و پیری( سن متوسط شروع 60 سالگی) دیده می شود. این بیماری، دومین بیماری پریون شناخته شده در انسان است که با انسیدانس سالیانه ی یک نفر در یک میلیون، در سراسر جهان به یک اندازه یافت می شود. پاتولوژی این بیماری به صورت آتروفی مغزی، کاهش نرونی و پیدایش آستروسیت ها و ایجاد واکوئول های فراوان در نرون و استروسیت ها( اسپونژیفرم) است. پلاک های آمیلویید در این محل ها محتویPrP غیر طبیعی است و کورتکس و گانگیون های بازال بیشترین ابتلا را دارند
علایم بالینی به صورت شروع تدریجی دمانس در سنین میانه و بالا است. در ابتدا اضطراب، خستگی، سرگیجه و سردرد شایع است و پس از شروع دمانس، تظاهرات پیرامیدال( ضعف و سفتی اندام و افزایش رفلکس ها)، اکستراپیرامیدال( ترمور، رژیدیته، دیس آرتری)، میوکلونی، آمیوتروفی، کوری کورتیکال، تشنج و علایم مخچه ای شایع می شود.( جدول 2).
Percentage of patients جدول 2
At onset Later
Mental deterioration 69 100
Memory loss 48 100
Behavioral change 29 57
Aphasia,agnosia 16 73
Cerebellar signs 33 71
Visual,oculomotor signs 19 42
Headache 11 18
Sensory change 6 11
Involuntary movements 4 91
Myoclonus 78
Tremor, other 3 36
Pyramidal signs 2 62
Extrapyramidal signs 0.5 56
LOwer motor neuron signs 0.5 12
Seizures 0 19
Pseudobulbar signs 0.5 7
Periodic electroencephalogram 0 60
از نظر تشخیصی در بررسیImmunoassay از CSFبیماران، در 96 درصد موارد پرونتئینی3-3-14 مثبت است. این آزمایش در سایر بیماران با اختلاف وسیع نرونی، مانند انسفالیت هرپسی و انفارکت حاد مغزی نیز مثبت می شودو با ارزش ترین تست تشخیصی برایCJD است.
EEGنیز ارزش تشخیصی دارد و کمپلکس های پریودیک Spike Waveو Slow Waveکه هر 5% تا 2 ثانیه تکرار می شوند، در مراحل میانی یا نهایی بیماری ظاهر می شوند. CTScanو MRIدر مراحل نهایی بیماری، آتروفی مغزی را نشان می دهند و در بعضی افراد افزایش سیگنال کورتکس و B.GدرT2-Weighted MRI دیده می شود.
تشخیص بیماری CJDتیپکال( با دمانس و میوکلونی و EEGپریودیک) آسان است، ولی در اشکال آتیپیک( بدون این علایم) تشخیص مشکل می شود و در تشخیص افتراقی با آلزایمر قرار می گیرد. سایر علل دمانس مانند Pickو سایر اشکال دمانس و مسمومیت با لیتیوم نیز در فهرست تشخیص های افتراقی قرار دارد و بررسی پروتئین 3-3-14 و در نهایت بیوپسی مغز، تشخیص را قطعی می کند. از آن جا که عوامل پریون به شدت در مقابل ضد عفونی کننده های فیزیکی و شیمیایی مانند اتوکلاوهای رایج و فرمالین مقاوم هستند، برای ضد عفونی کردن وسایل اتاق عمل، به ویژه در جراحی اعصاب، بهتر است از اتوکلاو مخصوص و شست و شو با Sodium Hypochlorite استفاده شود.
واریان جدیدCJD( جنون گاوی)
در سال 1996 ده مورد از واریان جدیدCJD در انگلستان شناخته شد. این اشکال غیر معمول کلینیک و پاتولوژیک، از جهاتی با بیماری کورو شباهت داشت. علایم قبل از 40 سالگی و حتی چند مورد در نوجوانی شروع شده بود. علایم بالینی شامل آتاکسی و تظاهرات رفتاری بود، میوکلونی و تغییرات تیپیک EEGدیده نمی شد و دوره ی بیماری کندتر ازCJD معمولی بود و تا 22 ماه به طول می انجامید.
در بررسی پاتولوژیک این بیماری، کمترینSpongiosis و بیشترین تشکیل پلاک در مخچه و مغز دیده می شود. انتقال تجربی هر دو بیماری BSEو واریان جدید CJDبه حیوانات(با خوراندن عصاره ی مغز بیماران) منجر به ایجاد یک بیماری مشابه می شود و بررسی های جدید نشان می دهد که این عامل باPCR نیز قابل کشف می باشد. در یک بررسی جدید، مشاهده شده که عامل بیماری از طریق خوردن گوشت حیوانات مبتلا به BSEمنتقل می شود و مقاوم بودن به حرارت، مانع از بین رفتن این عامل با پختن معمولی است. پریون پس از ورود به دستگاه گوارش به مدت 45 روز در پلاک های Peyersو غدد لنفاوی مزانتریک می ماند و پس از یک تا سه ماه در سایر غدد لنفاوی و سیستم لنفوتیکولر و سپس جریان خون و تمام بدن پخش می شود.
اطلاعات جدید به دست آمده باید پزشکان را به این بیماری حساس تر کند و از نظر اقدامات پیشگیری کننده و بهداشتی برای جلوگیری از شیوع آن اقدام شود. به امید اینکه اطلاعات دقیق تری از عملکرد و نحوه ی انتقال این بیماری در نشریات پزشکی خارج از کشور و نیز کشور عزیزمان ایران منتشر شود.
منبع :صفحه سلامت
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
